A. Narasi
Suranan ing dusun Kalisapu.
Suranan kuwe acara rutin
saben taun pas wulan sura. Wong islam luwih sering ngomong “tahun baru
Hijriyah.” Ing dusun Kalisapu sering ngadakna rentengan acara kanggo ngrayakna
Suranan. Diwiwiti saka kirab obor lan dilanjutna karo slametan.
Saka bengi siji sura, ana kirab obor. Rute
kirab obor kuwe diwiwiti saka dalemipun Kiyai sing paling sepuh, banjur muteri
dusun Kalisapu lan akhire mandheg ana ing dalemipun Kiyai maning. Kirab obor
kuwe dilakoni dening bocah-bocah cilik Kalisapu sing dikancani dening wong
tuwane (bapane utawa ibune), remaja, bapak-bapak, ibu-ibu lan tokoh masyarakat
dusun Kalisapu kaya ustadz lan kiyai sing wis dipercaya dening masyarakat.
Kirab obor kuwe diwiwiti
saka kempal ing dalemipun pak Kiyai sing paling sepuh, sing wis dipercaya
kanggo ndho’akna acara kirabe lancar. Kempal ing dalemipun Kiyai badha
Maghrib, tabuh 18.30. sedurunge kirabe mlaku, Kiyai mimpin dhonga. Biyasane pak
Kiyai ngginaaken surat al-fatihah lan surat pendek liyane sing ana ing
Al-Qur’an. Tujuwane dho’a kuwe ben kirabe dingein lancar lan slamet.
Kirab obor mlaku
diwiwiti badha isya. Bocah cilik-cilik lan remaja padha nyekel obor siji-siji.
Bapak-bapake nyekel rebana lan ana uga sing tetambangan islam lan sholawatan.
Pakean sing dienggo wong sing melu kirab obor kuwe pakean muslim, yen lanang
nganggo koko, sarung lan peci, yen wadhon nganggo pakean muslim lan nganggo
krudhung.
Wis mlebu ning siji
sura. Warga dusun Kalisapu ngadhakna slametan ing lapanagan dusun Kalisapu.
Slametan kuwe nganggo warga dusun Kalisapu. Slametan diwiwiti badha isya.
Biyasane per RT ana sing nggawa tumpengan, ingkung, buwah, jajanan pasar kaya
lapis, putri ayu, bongkok lan liya-liyane.
Acara Slametan diwiwti saka pambuka yaiku
sambutan saka Pak Lurah, banjur dho’a, sholawatan lan cramah secuil saka Kiyai.
Dilanjutna karo mangan tumpeng lan jajanan bareng-bareng. Mangan jajanan
lan tumpengan bentuke adhep-adhepan nganti dawa nemen. Sawise acarane rampung,
masyarakat ora klalen karo tangga dusun, sedurunge tumpengan lan jajanan
dipangan bareng-bareng, panitia uwis nyiapna sega tumpengan dibagi-bagi lan
dibungkus karo godhong gedhang. Biasane sekresek dingein sebungkus sega tumpeng
lan macem-macem jajanan nganggo warga sing ora melu slametan lan tangga dusun.
Acara pungkasan saka
slametan yaiku dhonga saking Kiyai ben olih berkah lan bisa luwih apik saka
taun disit.
B. Asal-usul Ngadakna Suranan Ning Dusun
Kalisapu
Dek jaman biyen ning kali perbatsan dusun
Kalisapu lan Pakembaran, ana sapu emas, nanging Cuma wong sing duwe keahliyan
khusus sing bisa weruh sapu kuwe.
Neng kono uga ana penunggune, penunggune
mebah-embah wadhon lan wong lanang bagus nemen. Sapu emas kuwe kira-kira
bentuke kaya sapu sada biyasa, nanging wernane sing emas melong-melong. Dek
biyen, pas lagi jamane kaline esih resik banget lan ora mambu, kali kuwe sering
dienggo adhus-adhusan bocah cilik, nanging yen ana sing adhus neng kali kuwe,
mesthi ana bae sing keli. Biyasane keline nganti mudhunan banyu kali.
Masyarakat Kalisapu uwis paham yen kali kuwe pancen singit. Akhire sesepuh
dusun nyarana nolak bala, ben laka sing keli maning. Nolak bala kuwe
dilakoni pas akhir taun utawa suranan
C. Struktur Tradisi Lisan.
a. Bentuk
Tradisi lisan
Suranan ning dusun Kalisapu kuwe acara
rutin saben taun. Acarane ana kirab obor lan slametan. Tujuwane kanggo nolak
bala pas wulan sura lan uga silaturahmi masyarakat dusun Kalisapu.
b. Perangkat-perangkat
Tradhisi
Ø Obor
Ø Tumpeng
Ø Ingkung
Ø Jajanan pasar
Ø Alat musik rebana
C.Pelaksanaan Tradisi
1. Kempal
ning omahe Pak Kiya’i sedurunge kirab obor, biyasane pas bengi siji sura.
2. Kirab
Obor muteri dusun Kalisapu karo nggawa obor siji-siji. Biyasane dilakoni pas
bengi siji sura uga.
3. Slametan
dilakoni ning lapangan dusun Kalisapu, biyasane dilakoni pas bengi ke 2 sura
utawa sawise obor kirab kuwe.
d. Pelaku
Tradisi
Kabeh masyarakat dusun Kalisapu. Kaya Pak
RT, Kiya’i dusun, bocah-bocah cilik, remaja, bapak-bapak lan ibu-ibu.
e. Ujaran
Ayat-ayat suci Al-Qur’an kaya Al-Fatihah,
Al-Falaq, An-as, lan dho-dhoa sing nyuwun slamet dunya lan akhirat, dzikir,
sholawat nabi, lan ceramah saka pak Kiya’i.
D. Fungsi
a. Fungsi
Sosial : Anane Suranan ning dusun Kalisapu kuwe kanggo silaurahmi kabeh
masyarakat ning dusun Kalisapu, bagi-bagi rejeki marang wong liya lan ngramekna
taun anyare wong Islam utawa tahun baru hijriyah.
b. Fungsi
Tradisi : Wulan sura dipercaya siyal ning masyararakat dusun Kalisapu, dadi
ngadakna acara Slametan kanggo ngilangna siyal neng taun ngarep.
c. Fungsi
Pendidikan : Acara suranan kuwe dadi sumber wawasan budhaya kanggo bocah-bocah
cilik sing durung paham tradhisi Suranana. Tujuwane eben tradhisi Suranan neng
dusun Kalisapu bisa tetep ana.
E.
Makna Simbolik
a. Makna
perilaku :
Ø Nggawa obor : Lelakon
bocah-cocah cilik lan remaja nggawa obor Cuma ngelingna masyarakat yen uwis
ganti taun, masyarakat kudu bisa luwih apik saka taun disit. Obor dipercaya
nganggo ngilangna siyal, maksude eben taun sing pan teka siyale bisa ilang.
Ø Mangan Tumpeng rame-rame :
Mangan tumpeng rame-rame ning lapangan ben masyarakata dusun Kalisapu bisa
luwih akrab maning.
b. Makna
simbol kebendaan
Ø Obor : a. Obor kuwe dadikna
pratanda yen uwis ganti taun marang masyarakat dusun Kalisapu.
b. Obor kuwe nganggo nerangi taun ngarep,
ben taun ngarep dadi taun sing luwih apik sekan taun sing
disit.
c. Obor kuwe nganggo nolak bala sing bakal teka ning
dusun Kalisapu.
Ø Tumpengan : Tumpeng sing ana
ning dusun Kalisapu kaya tupeng biyasa, bentuke krucut, isine urab, tempe tahu
goreng, gesek utawa siyeng, mie kuning, endhog sing uwis disuwir-suwir lan
macem-macem sayuran kaya wortel lan tomat mentah. Biyasane laukh-laukh mau
muteri sega kuninge. Sega kuninge sing uwis disemek karo riyasan godhong
gedhang.
Maksude : a.
Tumpeng sing bentuke krucut mau kuwe eben dusun Kalisapu lan masyarakate bisa
maju, kaya tumpeng sing bentukke mendhuwur, uga dusun Kalispau bisa merhasil
apa sing dikarep lang dipengini sekan masyarakat dusun Kalisapu.
b. Laukh-lauk sing mubengi sega tumpeng kuwe lambang saka dusun Kalisapu
sing beda agama, profesi, lan pikiran, nanging kudu bisa rukun lan
bareng-bareng mbiyantu yen ana tanggane lagi kena musibah.
c. Jajanan
pasar : Duweni tujuwan yaiku ngenalna bocah-bocah cilik tentang jajanan pasar,
ben paham yen ning dusun Kalisapu akeh banget jajanan pasar sing luwih enak
sekan jajanan modern. Jajanan pasar uga jajanan sing sehat marga ora nganggo
pengawet. Pemanis, utawa pewarna, varian jajanan pasar uga akeh, sekan sing
manis kaya putri ayu, pipis, bongko, lapis lan liya-liyane.
d. Makna
ujaran
Dho’a sekan Kiya’i duweni tujuwan ben
masyarakat bisa slamet dunya lan akhirat. Ceramah sekan Kiya’i kuwe duweni
makna fleksibel, maksude ceramah kuwe yen bener-bener ngepas neng atine wong
sing krungu ya bisa di amalna, yen cermah kuwe Cuma didadikna “angin lalu” ya
ora bakal bisa diamalna.
F. Kesimpulan
Tradhisi
suranan ning dusun Kalisapu esih ana setiyap taun. Tradhisi kirab obor sing
nggawe masyarakat dusun Kalisapu percaya yen obor kuwe bisa nolak bala. Makna
lan fungsi saka tradhisi suranan uwis meluni manfaat ning jaman saiki.
Postingan
0 komentar:
Posting Komentar